در جراحیهای لاپاروسکوپی، ایجاد دسترسی ایمن و دقیق به حفره شکمی بدون نیاز به برشهای بزرگ، اهمیت بالایی دارد. تروکار لاپاروسکوپی یکی از ابزارهای کلیدی در این نوع جراحیهاست که به جراحان امکان ورود ابزارهای جراحی مانند لاپاروسکوپ، قیچی جراحی و سایر تجهیزات را فراهم میکند.
تروکار شامل یک کانولا (لولهی توخالی) و یک استایلت (میلهی داخلی) است که برای سوراخ کردن دیواره شکم و ایجاد مسیر ورود ابزارهای جراحی استفاده میشود به این ترتیب بدون نیاز به برشهای بزرگ، ابزارهای مختلف وارد بدن شده و به همین دلیل به لاپاراسکوپی، جراحی کم تهاجمی گفته میشود. این ابزار در سایزهای مختلف و با طراحیهای متنوع عرضه میشود تا متناسب با نیازهای جراحی باشد.
تروکار لاپاراسکوپی معمولاً از اجزای زیر تشکیل شده است:
کانولا (Cannula): یک شفت فلزی یا پلاستیکی است که برای ایجاد مسیر ورود ابزارها و همچنین مهر و موم کردن حفره شکمی برای جلوگیری از نشت گاز وارد بدن بیمار میشود. در واقع، یک دریچه در بالای کانولا قرار دارد که باعث میشود بدون خروج گاز دی اکسید کربن، ابزارها در طول جراحی وارد و خارج شوند.
تیغه (Obturator): میله داخلی تروکار که پس از قرار گرفتن کانولا در جای خود، برداشته میشود تا امکان قرار دادن ابزارها داخل تروکار فراهم شود. این بخش به سوراخ شدن دیواره شکم و هدایت کانولا کمک میکند.
دسته تروکار: دسته توسط جراح برای کنترل و ثبات در حین جاگذاری استفاده میشود.
در داخل تروکار هم مکانیزمی برای مهر و موم کردن (sealing) پیش بینی شده است که از نشت گاز دیاکسیدکربن جلوگیری میکند و امکان ورود و خروج ابزارها را بدون افت فشار فراهم میسازد.
سایزهای مختلف تروکار
تروکارهای لاپاراسکوپی برای پاسخگویی به نیازهای بیماران و ورود ابزارهای مختلف در اندازههای متنوعی ساخته شدهاند.
سایزهای رایج تروکار عبارتند از:
۳ میلیمتر / ۵ میلیمتر (پرکاربردترین برای لاپاراسکوپی عمومی)
۱۰ میلیمتر / ۱۲ میلیمتر / ۱۵ میلیمتر
انواع تروکار لاپاراسکوپی در طیف گستردهای از روشهای کم تهاجمی از جمله موارد زیر استفاده میشوند:
کوله سیستکتومی / آپاندکتومی / ترمیم فتق / لاپاراسکوپی تشخیصی / عملهای قفسه سینه / جراحی زنان / جراحی ارولوژی
تعداد و محل قرار دادن تروکار بسته به نوع و هدف جراحی متفاوت است و معمولاً قبل از عمل تعیین میشود. مکانهای رایج قرارگیری تروکار عبارتند از:
ناحیه ناف: به عنوان نقطه دسترسی اولیه در بسیاری از روشها استفاده میشود.
ربع فوقانی چپ (LUQ): اغلب در جراحیهای مربوط به طحال یا معده استفاده میشود.
ربع فوقانی راست (RUQ): در جراحیهای مربوط به کبد یا کیسه صفرا رایج است.
زیر شکم: در جراحیهای زنان و لگن استفاده میشود.
مراحل عمل لاپاراسکوپی و جاگذاری تروکار
قرار دادن صحیح و دقیق تروکار برای اطمینان از ایمنی بیمار و موفقیت روش جراحی بسیار مهم است. در ادامه دستورالعمل گام به گام قرار دادن تروکار ذکر شده است:
۱-ورود تروکار
جراح مراحل زیر را برای سوراخ کردن دیواره شکم و ایجاد یک پورت دسترسی دنبال میکند:
پوست در محل مشخص شده، برش داده میشود.
با نیروی کنترل شده، نوک تروکار از طریق برش وارد میشود تا زمانی که دیواره شکم را سوراخ کند.
هنگامی که دیواره شکم سوراخ شد، کانولا داخل میرود تا یک پورت مناسب ایجاد شود.
۲-دمیدن گاز به حفره شکمی
برای ایجاد فضای کافی در حفره شکم، گاز دی اکسید کربن (CO۲) از طریق کانولا وارد میشود.
این گاز شکم را باد میکند و امکان تجسم بهتر و دسترسی به ابزارهای جراحی را فراهم میکند.
۳-ورود ابزارهای جراحی
لاپاراسکوپ از طریق یکی از پورتها وارد میشود تا راهنمای بصری برای جراح باشد.
تروکارها یا پورتهای اضافی ممکن است برای قرار دادن وسایل دیگر وارد شوند.
۴-انجام اقدامات جراحی
جراح با استفاده از لاپاراسکوپ و سایر ابزارها، عمل جراحی را انجام میدهد.
۵-خروج ابزارها و اتمام جراحی
پس از اتمام مراحل، ابزارها و گاز از شکم خارج میشوند.
تروکارها برداشته میشوند و دیواره شکم از نظر هر گونه خونریزی یا آسیب بررسی میشود.
برشها معمولاً با بخیه یا نوارهای چسب بسته میشوند.
مزایای تروکار لاپاراسکوپی چیست؟
کاهش درد و جای زخم بعد از عمل
بهبودی سریعتر و اقامت کوتاهتر در بیمارستان
احتمال عفونت پایینتر
تامین دید بهینه و کافی برای جراح
ویژگیهای مطلوب تروکار
جراحان هنگام انتخاب تروکار به چند ویژگی کلیدی توجه دارند:
– طراحی ارگونومیک – دستهی تروکار باید بهگونهای باشد که کنترل و هدایت آن برای جراح آسان باشد.
– تیغهی تیز و ایمن – تیغهی تروکار باید با کمترین نیروی ممکن وارد بدن شود و پس از عبور از بافت، بهطور خودکار جمع شود تا از آسیب به اندامهای داخلی جلوگیری کند.
– مهروموم کامل – تروکار باید دارای سیستم مهروموم باشد تا از نشت گاز دیاکسیدکربن در حین جراحی جلوگیری کند.
– سازگاری با ابزارهای مختلف – تروکار باید قابلیت استفاده با طیف وسیعی از ابزارهای جراحی را داشته باشد.
– شفافیت کانولا – برخی مدلها دارای کانولای شفاف هستند که به جراح امکان مشاهدهی موقعیت دقیق ابزارها را میدهد.
– استریل بودن و یکبار مصرف بودن – استفاده از مدلهای یکبار مصرف خطر انتقال عفونت را کاهش میدهد.
